Een woedende menigte van honderden vooral bejaarde witte mensen heeft met hamers en stenen de onderkant van het depot van Museum Boijmans Van Beuningen in het Museumpark in Rotterdam ernstig beschadigd. Ook werd met rollators een barricade opgeworpen op de nabijgelegen Rochussenstraat ter hoogte van het Allernieuwste Instituut waardoor het verkeer tot stilstand kwam. Enkele actievoerders lijmden zich vast aan het wegdek. De demonstratie is georganiseerd door de actiegroep OMMO (Ons Museum Moet Open) dat sinds 2025 ijvert voor de heropening van het uit 1935 daterende museumgebouw. Het ooit meest moderne mu-seumgebouw van Europa is sinds 2019 gesloten voor renovatie. Nu, elf jaar later, is er, behalve dat het kankerverwekkende asbest verwijderd is, nog steeds geen uitzicht op de heropening van het gebouw als museum. OMMO vreest dat de gemeente het museum helemaal niet meer wil heropenen en stiekem vindt dat de collectie voldoende tot z’n recht komt in het in 2021 geopende open depot van het museum. Dat verklaart ook waarom de actievoerders zich tegen dat depot keerden. Ze zien het als sta in de weg en de voornaamste reden waarom de renovatie en heropening van het museum keer op keer wordt uitgesteld.
Volgens de oorspronkelijke planning zou het museumgebouw, vier jaar na de opening van het depot, in 2025 heropend worden, maar dat bleek niet haalbaar onder meer vanwege de coronacrisis en de vervolgens sterk gestegen kosten van renovatie. Daarna werd 2029 als nieuwe openingsjaar aangehouden. De gemeenteraad was inmiddels akkoord met de kosten van 225 miljoen euro, maar bij een doorrekening van de plannen door twee verschillende bureaus bleken die kosten respectievelijk 35 miljoen tot bijna 75 miljoen hoger uit te vallen. Daarop werd in 2023 besloten de plannen voorlopig in de ijskast te leggen en daar liggen ze nog steeds. Van de zo geprezen museumcollectie is sindsdien in het museumdepot een fractie te zien. De beloofde transparante presentatie van de collectie, het kernidee achter het open depot, is in elk geval bereikt, smaalt OMMO. Er is bijna niets te zien.
Inmiddels is, in het kader van de nieuwe strenge Leegstandswet, (leegstand langer dan een jaar is verboden) het museumgebouw na enkele kleine aanpassingen (sanitair en keukens) in 2025 tijdelijk in gebruik genomen voor de opvang van honderden asielzoekers. Elke maand gaat in de toren van het museum de vlag in top van telkens een ander land van waaruit asielzoekers afkomstig zijn en wordt het bijbehorende volkslied ten gehore gebracht. Dit om asielzoekers extra welkom te heten en zich in Rotterdam thuis te laten voelen.
Hoe sympathiek ze ook staat tegen het museum als opvangcentrum, toch pikt OMMO het niet langer dat er geen uitzicht is op het herstel van de museumfunctie. Vooral onder oude tot stokoude Rotterdammers die zich het museum nog kunnen herinneren, groeit de wanhopige vraag of het museum ooit nog open zal gaan. Stichting De Laatste Wens krijgt in toenemende mate verzoeken van Rotterdammers die voor hun sterven nog één keer door de zalen van het museum gereden willen worden. Een groep van elf gepensioneerde Rotterdammers (elf voor elk jaar dat het museum al gesloten is) heeft nu besloten in hongerstaking te gaan om hun eis (serieuze plannen voor de heropening van het museum) kracht bij te zetten. ‘Ja, elf is ook het gekkengetal want je moet wel gek zijn als je op onze leeftijd stopt met eten. Ja het is, als je het volhoudt, en dat is cynisch bedoeld, ook een vorm van palliatieve sedatie. Wij geven ons leven voor het museum. Ja, zo diep zit bij ons de wanhoop inmiddels.’
Actievoerders van OMMO verdenken de gemeente ervan dat ze, zoals het Historisch Museum en Wereldmuseum zoetjesaan ter ziele zijn gegaan, dit ook met Boijmans Van Beuningen van plan is. Ze wijzen erop dat na elke verkiezing voor de gemeenteraad van Rotterdam steeds meer raadsleden komen die het museum in z’n oude vorm helemaal niet meer zien zitten. Zij zijn van mening dat iedereen die dat wil met behulp van een 3d helm door het oude museum en oude opstelling van de collectie kan dwalen (zelfs thuis of waar ook ter wereld), maar om fysiek het museumgebouw weer open te stellen en te onderhouden is volgens hen een achterhaald en bovendien peperduur concept. Zij vinden dat de collectie in het openbare depot voldoende tot zijn recht komt en dat het museum voor wisseltentoonstelling maar moet gaan samenwerken met de Kunsthal.
Ook zou volgens hen een steeds kleiner wordend deel van de Rotterdamse bevolking nog in de collectie van het museum geïnteresseerd zijn. Hoewel zelfs in de gloriejaren van het museum nooit meer dan een derde deel van de bezoekers uit Rotterdam zelf afkomstig was zouden dat er nu nog veel minder zijn. Als belangrijkste reden daarvoor zien zij dat de collectie voornamelijk bestaat uit kunst uit een periode dat de witte mens en het christendom dominant en cultureel relevant waren. Daar is nu geen sprake meer van. Er gaan in de politiek dan ook steeds vaker stemmen voor de verkoop van het grootste deel van de collectie. Eén kunstwerk is daarvan in elk geval uitgezonderd. Zelfs voorstanders van verkoop vinden dat het schilderij De Toren van Babel een permanente ereplaats in het depot zou moeten krijgen omdat het werk zo wonderwel aansluit bij het huidige multiculturele Rotterdam. Andere werken zouden daarentegen pas na een grondige screening op hun politiek-historische en zedelijke content en context getoond mogen worden. Zowel voor- en tegenstanders van een dergelijke screening en een daaruit voortvloeiende opschoning van de collectie wijzen daarbij op de culturele parallel met de Beeldenstorm. De voorstanders zien daarin een bevestiging van de culturele relevantie van hun radicale plannen (‘Wat wij willen is historisch gezien niets bijzonders’) en tegenstanders verwijzen naar Beeldenstorm als schrikwekkend voorbeeld van de vernietiging van onwelgevallige kunst door religieus fanatisme, kwezelachtige beuzelarij en barbarij.
Inmiddels heeft actiegroep OMMO zijn pijlen gericht op de rol die Sjarel Ex, de voormalige directeur van Museum Boijmans Van Museum, gespeeld zou hebben bij de sluiting van het oude museumgebouw. Zij zien de destijds door hem zo vurig bepleitte bouw van het depot als hoofdoorzaak van de teloorgang van het oude museum. Dat Sjarel Ex voor Winnie Maas als architect van het depot koos wordt ook gezien als handige zet van hem om dat depot gerealiseerd te krijgen. Dit omdat Maas zeer geliefd was bij het gemeentebestuur vanwege zijn ontwerp van zijn Markthal, een succesverhaal dat een nieuwe toeristenstroom naar Rotterdam op gang bracht. En het Rotterdamse imago van een stad van hedendaagse architectuur versterkte.
Wat OMMO het meest dwars zit, is niet dat Ex gebruik (of misbruik) heeft gemaakt van het feit dat de gemeente Rotterdam zich vooral wilde profileren met hedendaagse architectuur, maar dat hij door de prioriteit te leggen bij de bouw van het depot het oude museum daarvoor heeft opgeofferd. Om de herinnering aan Ex’ wanbeleid levend te houden heeft OMMO nu de EXSHIT-prijs ingesteld, een prijs die tweejaarlijks uitgereikt gaat worden om daarmee een negatieve bijdrage aan de cultuurbeleid van Rotterdam te ‘eren’. De prijs, een openbare schandrede per megafoon op het Pipilotti Rist pleintje voor het depot, gaat vergezeld van de blinkende Ikea-kom die model stond voor het depot van Winnie Maas, met daarin een dikke drol van bittere chocola.
p.s. Nog net voor het sluiten van deze editie bereikt ons het bericht dat zich een nieuwe actiegroep geformeerd heeft die juist wil gaan ijveren voor afbraak van het oude museumgebouw. De actiegroep OMA (Oude Meuk Afbreken) zou vooral uit architecten bestaan. Zij willen zich inzetten voor een geheel nieuwe museum.
