Liefde voor de natuur was er bij mij eerder dan liefde voor de kunst. Natuur is mij zo ongeveer met de paplepel ingegoten. Pas later kwam dat samen. De eigenzinnige Friese tuinkunstenaar Louis Le Roy heeft daar in mijn jonge jaren een belangrijke bijdrage aan geleverd. Al in het begin van de zeventiger jaren maakte hij groene plekken met puin. Bakstenen, tegels, trottoirbanden, brokken beton en rioleringsbuizen, die gaande de tijd een symbiose vormen met planten en dieren. Zo ontstaan fascinerende landschappen, natuur met een mysterieuze uitstraling. Het bekendste voorbeeld daarvan is Le Roy’s Ecokathedraal in Mildam, vlak bij Heereveen. Ik kom er niet vaak, maar als ik er ben kan het mij overweldigen. Gelukkig heeft Rotterdam een plek die eenzelfde gevoel oproept: de Voedseltuin.

De Voedseltuin ligt aan de westkant van de stad, ingeklemd tussen Vierhavenstraat, Keileweg en Keilestraat. Een beetje verscholen achter Studio Roosegaarde aan de voorzijde en Atelier van Lieshout en Brutus Garden aan de zij- en achterkant. Buren van naam en voor bezoekers die de stad niet kennen handige oriëntatiepunten.

Aan de Keilestraat ligt ook het Keilepand, ooit eigendom van Thomsen’s Havenbedrijf en in 1951 bijna helemaal afgebrand. Nu is het een dynamisch centrum van activiteiten. Onder andere kunst, cultuur en horeca. Ook de Voedselbank is er te vinden. Dat is vermeldenswaardig omdat het daar allemaal mee begon. Eén van de oprichters van de Voedselbank stond ook aan de wieg van de Voedseltuin. Niet zonder reden, de Voedselbank heeft immers groenten nodig om een goed en verantwoord aanbod te hebben voor mensen die een beroep op hen doen. En dat zijn er nogal wat in deze stad.

De gemeente Rotterdam wilde wel meewerken aan de realisatie van de Voedseltuin, mede omdat duidelijk was dat de herontwikkeling van dat gebied nog wel even zou duren.

Zo ontstond de Voedseltuin, op het braakliggende terrein van de gedempte Keilehaven, aan de rand van het Merwe-Vierhavengebied. Plekken die vaak de ‘rafelraden van de stad’ worden genoemd. Juist dat soort locaties zijn vaak interessant.

“Gemeente en Havenbedrijf willen het gebied Merwe-Vierhavens (M4H) ontwikkelen tot innovatief woon-werkmilieu”, is te lezen op de website van het Programmabureau M4H Rotterdam. “Optimaal ingericht voor de innovatieve maakindustrie en met een mix van werken, wonen, cultuur, horeca, sport en onderwijs. Een energiek gebied met impact op zowel stad als haven”.

Dat klinkt als een model voor de stad van de toekomst. Dé plek voor de innovatieve en succesvolle mens. En juist hier bewijst de Voedseltuin haar meerwaarde, meer nog dan in hun omgang met de natuur. De Voedseltuin houdt deze stad een spiegel voor en dus ons allemaal. Ik lees dat op hun website, als een missionstatement: “Voedseltuin Rotterdam komt op voor een gezonde stad. Wij zijn vóór een duurzame stedelijke samenleving, met gezond voedsel voor iedereen. Zonder armoede en sociale uitsluiting. Met mensen die actief vormgeven aan hun eigen leven en verantwoordelijkheid nemen voor elkaar en hun omgeving.”

Als je er gaat kijken zie je met eigen ogen dat hier de daad écht bij het woord wordt gevoegd.

De Voedseltuin is niet alleen een oase van rust en bezinning, het biedt bovendien werk, afleiding én inspiratie aan mensen die daar, om uiteenlopende redenen, naar op zoek zijn. Omdat ze van tuinieren houden, omdat ze behoefte hebben aan sociale contacten, omdat ze zoeken naar structuur, omdat ze rust in hun hoofd nodig hebben, omdat de vormen, kleuren en interactie daartussen hen fascineert.

Enkele jaren geleden bestond de Voedseltuin tien jaar. Ter gelegenheid daarvan brachten zij een informatief boekje uit, waarin het scheppingsverhaal van dit initiatief wordt beschreven, geïllustreerd met mooie foto’s. Het brengt het proces in beeld van een aarde die ‘woest en ledig’ was naar de wording van het paradijs van nu. Waarin je wandelt als ware het de Hof van Eden …

In die ontwikkeling speelt de gemeente Rotterdam ook een rol. Niet vanwege actieve ondersteuning, maar door het stellen van voorwaarden. Om verlenging van het gebruikscontract van de grond te krijgen, moest er wel orde in de avontuurlijke chaos geschapen worden. En een pad, als verbinding tussen de Vierhavenstraat en de achtergelegen Benjamin Franklinstraat.

Hiervoor werd Bureau Lola Landscape ingeschakeld, die een plan maakte van een tuin opgebouwd vanuit ellipsen, een mooi ontwerp. Desondanks was het voor initiatiefnemers en vrijwilligers een moment van crisis. De Voedseltuin moest volledig opnieuw worden aangelegd. Werk van jaren ging verloren, met de even zo lange ecologische processen van tuin en ondergrond. Uiteindelijk ontstond met deze stap de tuin zoals die nu is, een parel!

Tijdens de nieuwe aanleg werden de ellipsen omgevormd tot cirkels die werden gemaakt van overgebleven oude bestatingsmaterialen uit de stad. De vakken werden gevuld met allerlei verschillende planten, het overgrote deel eetbaar. Bij de inrichting werd ook rekening gehouden met zoninval, wind en een logische indeling vanwege wisselteelt. Er is een voedselbos ingericht en er zijn moestuincirkels. Daar tussendoor paden van houtsnippers. Het beheer van de tuin is gebaseerd op de Permacultuur, een samenspel van natuurlijke ecosystemen. Ook dat is te zien bij een wandeling door de tuin.

De Voedseltuin is ook een inspiratiebron voor kunstenaars. In het afgelopen jaar hielden verschillende kunstenaars er een Artist in Residence en maakten er werk. Maar liefst twaalf van hen exposeerden dat kortgeleden bij KunstWerkt in Schiedam. Een prachtige expositie die de veelkleurigheid van de Voedseltuin weerspiegelde en waar natuur en kunst samenvielen. En dan ontstaat voor mij iets paradijselijks, een Hof van Eden.