Mesh Print Club
Op de website van Mesh Print Club staat, naast aankondigingen van openingen en werk van leden, ook een lijstje met workshops en proefabonnementen voor geïnteresseerden. Momenteel zijn deze echter allemaal vol. Het gaat de Rotterdamse zeefdrukwerkplaats dus voor de wind. Puntkomma sprak met Sander van Loon, een van de oprichters van Mesh Print Club, over het tot stand komen van de werkplaats en de plannen voor de toekomst.
“Zeefdrukken is een mooie techniek, waarover ik hier in Nederland kennis miste in mijn generatie. Voordat ik Rotterdam ging studeren had ik het wel geleerd in België. Hier op de Academie kon je het wel doen, maar werd er meer aandacht besteed aan het concept dan aan de uitvoering. Nog tijdens mijn studie had ik de kans wat zeefdrukspullen, waaronder een tafel, op te kopen. Die heb ik in een kraakpand gezet en toen bleek dat vrienden de spullen ook wilde gebruiken. Na mijn studie grafisch ontwerp heb ik samen met Merijn van Essen ontwerpbureau Oona opgericht. Toen we de ruimte naast onze studio aan het Stadshuisplein er goedkoop bij konden huren, hebben we de zeefdrukspullen daar neer gezet en samen met Rens van den Berge de vereniging Mesh Print Club opgericht om het materiaal te kunnen verhuren. Toen we deze ruimte verloren, konden we niet direct een nieuwe vaste plek vinden en besloten we iedere maand naar een andere tijdelijke locatie te verkassen. Dit was goede publiciteit, maar ook heel heftig om te organiseren. Toen konden we in het Slaakhuys [nabij het Oostplein] terecht en sindsdien zitten we hier.
Op basis van vertrouwen
Het gaat goed met de vereniging. We zijn blijkbaar in een gat gesprongen waarvan we niet wisten dat het er was. Meer mensen bleken het ambachtelijke van het zeefdrukken te missen. Al houd ik niet zo van het gebruik van het woord ‘ambachtelijk’, het is te trendy en wordt ook gebruikt om koekjes en zo te verkopen. We hebben nu zo’n zeventig leden en ongeveer tien vrijwilligers. Onze leden komen niet meer allemaal uit onze vriendenkring. We hebben hier mensen die een t-shirtlabel willen beginnen, mensen die voor ons uit België komen en ook wat oudere leden. Mensen die een tafel of ander materiaal inbrengen kunnen gratis lid worden. Als we eenmaal weten dat iemand weet waarmee ‘ie bezig is kan hij zijn gang gaan en de sleutel komen halen om ‘s avonds of in het weekend te drukken.
De vereniging wordt draaiend gehouden door de contributie van de leden. We hebben geen subsidie of sponsoring en willen dat ook niet, het zou voor afhankelijkheid zorgen die we niet zien zitten. Wel proberen we een buffer op te bouwen met wat we verdienen aan activiteiten zoals de workshops, rent-a-pro, inkomsten uit educatie en tasjes drukken op festivals. Zo zijn hier 120-150 man van het Grafisch Lyceum langsgeweest voor workshops, waarvan een deel terug blijft komen en er drie lid zijn geworden. Met de Mesh Mobile, een mobiele zeefdrukwerkplaats, waren we aanwezig op onder meer de Dutch Design Week, het Young Art Festival en Bazar Bizar; dit zorgt ook weer voor bekendheid. Maar extra activiteiten doen we alleen als het onze kerntaak, het aanbieden van zeefdrukken voor onze leden, niet benadeeld en als er iemand is die het wil initiëren. Extra investeringen in machines en dergelijke worden uit de buffer betaald.
Succes en druk(te)
Veel van onze eerste leden zijn nu succesvol als kunstenaar of vormgever en huren ons nu in. Het maakt niet of we wel of niet aan hun succes hebben bijgedragen, het is superleuk dat het zo goed met ze gaat. We willen mensen graag kansen geven. Er is wel een limiet aan het delen van kennis en opdrachtgevers, maar er is genoeg om weg te geven. Ik zou graag nog een paar werkplaatsen zoals de onze zien, bijvoorbeeld voor hout, maar dat hoef ik niet zelf te doen. Binnenkort geven we op de Willem de Kooning Academie een gastcollege over ondernemerschap en de boodschap is heel eenvoudig: je hebt talent nodig om leuke dingen te kunnen bedenken en te doen en je moet hard kunnen werken om dat te bestendigen.
Hoewel de vereniging groot is geworden ligt de eindverantwoordelijkheid nog bij ons drieën. Het is veel werk en het is vrijwilligerswerk. Ik denk dat het me zo’n een tot twee dagen per week kost, al is dat moeilijk in te schatten. Het gevoel onmisbaar te zijn streelt het ego, maar liever leiden we onze leden zo op dat ze alles zelf kunnen. Onze huidige ruimte begint een beetje krap te worden, al schuiven we nu en dan de wandjes gewoon een stukje op. Onze toekomst hier is onzeker, maar daar maak ik me niet zo druk om: als het mis gaat, dan gaat het mis. En dat lossen we dan wel weer op. Waarschijnlijk gaan we verhuizen naar het Zomerhofkwartier. Woningcorporatie Havensteder wil ons daar graag hebben. Ze willen ons daar ook een koffiebar en balie ineen laten runnen. We denken daar nu over na. Het zou betekenen dat we een deel van onze onafhankelijkheid opgeven, maar het biedt ons ook veel kansen en vierkante meters.” —EV
Grafisch Atelier Minnigh
Het oude, witgeschilderde Emmahuis aan de Van der Sluysstraat in de Provenierswijk, slechts enkele minuten lopen vanaf het Centraal Station, herbergt woningen op de verdiepingen. Op de begane grond huizen publieksfuncties; verder enkele ateliers die worden beheerd door de Stichting Kunstaccommodatie Rotterdam (SKAR). Een van die ateliers was in gebruik bij de graficus Joost Minnigh (1942 – 2011). Na zijn overlijden besloten Hans Andringa als vriend samen met Wilco Lamberts van de grafiekstudio van de Willem de Kooning Academie om te proberen het atelier en de daarin aanwezige apparaten en materialen te behouden. In goede samenwerking met de weduwe van de kunstenaar en de SKAR is het gelukt om hier een groepsatelier voor grafisch werk te realiseren. Het atelier werd in een stichting ondergebracht, de Stichting Grafisch Atelier Minnigh met als eerste bestuursleden Hans Walgenbach, Corrie Minnigh, Wilco Lamberts, Jeanne Rombouts en Hans Andringa.
Het atelier is in beginsel bestemd voor professionele kunstenaars. Niet-professionals zijn welkom, maar ze moeten wel over technische vaardigheden beschikken om zelfstandig met de aanwezige materialen en persen te kunnen werken. Er zijn mogelijkheden om te etsen, te lithograferen en er is een risograaf voor kleurenstencil beschikbaar. Er is geen individuele begeleiding, er zijn wel een aantal sleutelhouders. Het beheer ligt in handen van sleutelhouders die vaker in het atelier aanwezig zijn en die toegang geven aan meer incidenteel werkende kunstenaars. Met een sleutelhouder dient dan ook een afspraak te worden gemaakt om een of meerdere dagdelen in het atelier te kunnen werken.
Grafisch Atelier Minnigh wil meer zijn dan een werkplaats. Het atelier onderneemt activiteiten die gericht zijn op de ontwikkeling van grafiek in Rotterdam. Elke eerste dinsdag van de maand verandert het atelier vanaf 20.00 uur in een grafiek-café met telkens een ander thema of wordt er een spreker uitgenodigd. De organisatie wil er ook voor gaan zorgen dat er publicaties van en over grafiek verschijnen, historisch en actueel. Het atelier wil uitgroeien tot hét centrum voor de bevordering van grafiek in Rotterdam en omstreken. —HB
SKVR Grafiekkelder
De Hennekijnstraat, verstopt achter de winkels van de Lijnbaan, is al decennia de plek waar de SKVR cursussen aanbiedt voor vrijetijdskunstenaars. Iedere liefhebber die zelf kunst wil maken kan dat leren door deel te nemen aan een van de vele cursussen van SKVR beeldende kunst, mode & design. Overigens is de SKVR er niet alleen voor doeners. Ook mensen die vooral kennis willen opdoen over beeldende kunst zonder zelf maker te willen zijn kunnen voor uiteenlopende cursussen bij deze instelling terecht.
SKVR beeldende kunst, mode & design biedt cursussen aan voor beginners en gevorderden in uiteenlopende materialen, tweedimensionaal en driedimensionaal. Tweedimensionale technieken zijn schilderen en grafiek. Grafiek valt weer uiteen in verschillende deeltechnieken zoals etsen, lino-houtsnijden, lithograferen en zeefdrukken. Er is aan de Hennekijnstraat 6 een ruim grafiek-atelier waar de cursussen plaatsvinden.
Het atelier is groot genoeg om ook anderen de ruimte te geven. Iedere liefhebber kan zelf komen drukken op die dagdelen dat er geen cursussen plaatsvinden. Men heeft er de beschikking over drie ets- en twee lithopersen en vijf zeefdruktafels. Om als niet-cursist gebruik te kunnen maken van dit atelier kan een tienstrippenkaart worden gekocht. Daarmee kan gedurende tien dagdelen in het atelier gewerkt worden. Er is geen begeleiding aanwezig dus kennis van de techniek is wel een vereiste. —HB
PrintRoom
PrintRoom is een platform voor kunstenaarspublicaties, gespecialiseerd in onafhankelijke uitgaven van kunstenaars, ontwerpers, fotografen, schrijvers en curatoren. Het aanbod van Printroom varieert van arbeidsintensief geproduceerde werken tot snel gedrukte zines. Daarnaast is Printroom, gevestigd aan de Schietbaanstraat 17 in Rotterdam-West, ook een ontmoetingsplaats voor kunstenaars en kunstliefhebbers die samenkomen voor de exposities, symposia, gesprekken en performances. Karin de Jong is de drijvende kracht achter PrintRoom, dat zij samen met een team van vrijwilligers runt.
“Vanaf 1998 was ik oprichter en mede-organisator van ROOM, een kleinschalig kunstenaarsinitiatief in Rotterdam Noord. ROOM organiseerde onder meer een plek waar kunstenaars op hun eigen voorwaarden tentoonstellingen konden maken en de dialoog met bezoekers op konden zoeken. We misten iets in de manier waarop kunst gewoonlijk werd gepresenteerd, in ruimtes met witte wanden en naast het werk een prijslijstje aan de muur. We zochten naar manieren om de kunstenaar een centrale rol te geven en de afstand tussen de kunstenaar en het publiek te verkleinen. Door een project van ROOM ontdekte ik kunstenaarsboeken. Kunstenaarsboeken zijn publicaties die niet over een kunstenaar gaan, maar door een kunstenaar gemaakt zijn als een op zichzelf staand werk. Voor kunstenaars is het een mooie manier om hun werk de wereld in te helpen zonder op een opdracht te hoeven wachten. We kregen bijzondere publicaties binnen uit Australië, Nieuw-Zeeland en Groot-Brittannië en het idee dat kunstenaars op deze manier hun werk konden verspreiden, met werken in hoge oplage, gemakkelijk te verzenden, sprak me enorm aan.
PrintROOM, a Printed Matter Paradise
In Rotterdam was er nog geen plek om kunstenaarsboeken te laten zien en te verkopen. Daarom organiseerden we in januari 2003 de tentoonstelling PrintROOM Printed Matter Paradise, met een programma dat zes weken liep en ook workshops en performances omvatte. Voor Printed Matter Paradise kreeg ik veel materiaal binnen en de tentoonstelling was zo’n groot succes dat ik er na nog niet klaar mee was en een deel van het materiaal meenam op de residence die ik als kunstenaar in Melbourne had. De daar georganiseerde tentoonstelling werd ook weer goed bezocht en de collectie groeide met werk van kunstenaars uit de regio. PrintRoom werd zo een reizende collectie die op uitnodiging werd getoond. Zo waren er presentaties in New Castle en Manchester en in Nederland bij Witte de With, Hotel Mariakapel (Hoorn) en Nest (Den Haag). Mijn werk met de publicaties kreeg de overhand boven mijn werk als kunstenaar en ik besloot me toe te leggen op het bij elkaar brengen van de vraag naar en aanbod van kunstenaarsboeken.
Omdat het aanbod en de collectie steeds groter werden, was het tijd voor een vaste locatie voor PrintRoom. In 2010 werd de ruimte aan de Schietbaanstraat geopend. Printroom is een plek waar zines, kranten en kunstenaarsboeken naast elkaar gepresenteerd worden en waar ook performancekunst, muziek en tekenen hun plek vinden. Per jaar hebben we ook meerdere tentoonstellingen. De vaste locatie maakt het mogelijk meerdere exemplaren van een publicatie op voorraad te hebben waardoor verkoop mogelijk is geworden zonder het aantal titels te verminderen. Bovendien kunnen bezoekers hier echt de tijd voor een boek nemen.
Internationale aantrekkingskracht
Het reizen blijft belangrijk. Om op de hoogte te blijven en contacten te leggen is het noodzakelijk dat ik kunstenaars en uitgevers ontmoet en beurzen bezoek. Het leuke van dit veld is dat het heel internationaal is, maar toch een soort van gemeenschap vormt met als ontmoetingsplaatsen plekken als PrintRoom. Rondom kunstenaarsboeken heeft zich een levendige subcultuur ontwikkeld. Voor een deel zijn de makers ook zelf het publiek. Veel bezoekers zijn jong en ook vanuit het buitenland weten ze ons te vinden. De internationale waardering is bijna groter dan de lokale. Zo wilde de bibliothecaris van Centre Pompidou alles hebben wat we tijdens de OFF Print art book fair in Parijs presenteerden. Daar waren we nog niet helemaal op berekend. Ook krijg ik iedere dag e-mails met voorstellen voor presentaties en informatie over nieuwe boeken die verschijnen. Het is veel werk, veel druk, maar ook erg stimulerend. We hebben een fijn team van vrijwilligers die bijspringen. De drukte onderstreept de relevantie van het gevoel dat ik met Printroom wil uitdragen: “Dit is interessant, dit is belangrijk”.”
Programma PrintRoom
Op 13 december 2013 opende de tentoonstelling WRAP UP! met werk van Ruth van Beek, Antje Peters, Ohad Ben Shimon en David Berridge. WRAP UP! is tot 18 Januari 2014 te bezoeken. Op 10 januari zijn Arnaud Desjardin (uitgever The Everydaypress, Londen), David Senior (Bibliothecaris MoMA, NY) en Charlotte Cheetham (blog Manystuff) sprekers op het Symposium ‘The Lives of Collections’ (werktitel). Tijdens het IFFR presenteert PrintRoom een nieuw flipboek van Maaike Gouwenberg en Joris Lindhout en het boek ‘The Dark Galleries, van Lisa Colpaert en Steven Jacobs. —EV
