In 2008 presenteerde projectontwikkelaar Multi Vastgoed vol trots de eerste plannen voor Forum Rotterdam. Het project werd al snel ‘de tweede Koopgoot’ genoemd. Verwezen werd daarbij naar de ligging naast Koopgoot 1 waar Multi in de jaren ’90 al bij betrokken was. Maar in uiterlijk en programma was Forum nauwelijks te vergelijken met de Beurstraverse. De op een verlaten en grotendeels nog ontoegankelijke plek geplande kubus van ongeveer 80 bij 80 bij 80 meter, waar als met een gigantische ijslepel een immense bol uitgeschept was, had meer iets van Helmut Jahns Berlijnse Sony Center. En anders dan de Koopgoot zou Forum een multifunctioneel, grootstedelijk complex worden met bioscoop, restaurants, hotel, winkels, woningen en een museum. Waar de Koopgoot in wezen maar een monofunctionele winkelpassage is, zou Forum een zeldzame synthese worden van vrijwel elk denkbare functie die een gebouw hebben kan, intelligent samengebracht in een flitsend ontwerp van OMA. Een trekpleister van jewelste zou het allemaal worden. “Rotterdam op de kaart”, “iconisch”, “hart van de binnenstad”. U kent de retoriek van projectontwikkelaars en enthousiaste journalisten uit de media. Maar het ging allemaal niet door. Niet zo zeer door de verontruste schoenenverkopers en pannenkoekbakkers die zich manifesteerden op tal van plekken, omdat ze vreesden voor een vernietigende impact van de “superkubus” op de binnenstad, maar vooral door een moeizame vergunningenprocedure en zaken die te herleiden zijn tot de economische crisis. Hierdoor verloor Forum uiteindelijk te veel momentum. Het was te ambitieus voor z’n tijd geworden. Een compromisvolle revisie volgde een paar jaar later nog, maar ook die haalde het niet. Afgelopen november dan werd de derde versie van Forum Rotterdam gepresenteerd. Alle seinen zouden nu echt op groen staan, waardoor het project over zo’n drie jaar al voltooid zou kunnen zijn. Na de presentatie kopte het Algemeen Dagblad: “Forum Rotterdam moet dé nieuwe publiekstrekker worden” (25 november 2015). Een nieuwe stadsattractie, na de Markthal natuurlijk. Maar het tot op het bot uitgeklede plan maakt het scenario van een tweede Markthal niet heel waarschijnlijk. De imposante kubus is vervangen door een kleiner, veelvormig appartemententorentje; een renovatie van het bestaande kantoorblok. Op maaiveldniveau, parallel aan de Beurstraverse, verrijst een glazen winkeldoos die ruimte zal gaan bieden aan een deel van de eerste Primark in het centrum van de stad. Deze nieuwe winkel zal van daar helemaal doorlopen tot aan het Binnenwegplein. Een megavestiging in de vorm van een saaie winkelpassage. De grootste Primark van Europa moet het worden; zoals het winkelgebied ook Europa‘s grootste H&M herbergt en even verderop de grootste Mediamarkt van Nederland te vinden is. Het zijn bewezen publiekstrekkers in het huidige tijdperk van weggooiconsumentisme. Echter zijn ze weinig bijzonder. En eigenlijk geldt dat voor het hele programma dat Forum toe zal voegen aan de huidige situatie. De vraag is hoe erg dit is. Want de toegevoegde waarde, of de betekenis, van het project moet misschien helemaal niet gezocht worden in de invulling. Eigenlijk zou je het gebouw als zodanig zelfs helemaal buiten beschouwing moeten laten door het bouwplan te bezien vanuit een ander perspectief: dat van de stedebouw (zonder tussen-n). Het centrumgebied van Rotterdam kent om vele redenen een uitzonderlijke stedelijke structuur. Of je nu wel of niet bekend bent met de uitgangspunten waar het naoorlogse centrumplan op gebaseerd is, gemakkelijk te herkennen is dat de binnenstad in beginsel gecompartimenteerd is. Dit is vooral te zien aan de ruime verkeersaders die de binnenstad opsplitsen en de scheiding van stedelijke functies onderstrepen: winkels apart van woningen en kantoorgebouwen. In het Lijnbaangebied leidde de functiescheiding bovendien tot ruimte-verslindende expeditiestraten als het Van Oldenbarnevelthof waar nu Forum gerealiseerd zal worden. En net daar zit hem de crux in. Elke ingreep (van na 1966) in de binnenstad moet beoordeeld worden op de wijze waarop het zich rekenschap geeft van een diep begrip van de stad van de wederopbouw. Ook al komt er ‘maar’ een Primark: interessanter is dat Forum de praktisch nutteloze plek die het Van Oldenbarnevelthof is, toegankelijk zal maken voor het publiek. Nog belangrijker daarnaast is de toevoeging van minstens drie nieuwe stedelijke verbindingen: van Coolsingel naar Lijnbaan; van Van Oldenbarneveltplaats naar Binnenwegplein en, op verdiept niveau, van Beurstraverse naar Van Oldenbarneveltplaats. Door deze nieuwe stedelijke verbindingen in het zwaartepunt van de binnenstad moet Forum tot de belangrijkste ingrepen in de binnenstad beschouwd worden sinds de afronding van de wederopbouw. Niet door het willen creëren van het zoveelste zogenaamde ‘hart’ van de binnenstad, maar door het maken van nieuwe verbindingen tussen bestaande zwaartepunten; als bypasses in het grote, bestaande hart. Hierin doet Forum in alles denken aan de Beurstraverse die vanaf 1996 twee van elkaar gescheiden stadsdelen met elkaar wist te verbinden, daarbij op vergelijkbare wijze gebruikmakend van winkelruimtes om de brug te slechten. – AW