Echter, succes kan niet alleen in cijfers gemeten worden, dat laat namelijk een deel van het festival onderbelicht: de culturele effecten.

Het zijn deze effecten die cruciaal zijn wanneer het gaat om ‘culturele producten’ en ‘culturele steden’. Door ook te kijken naar onder andere de samenwerking die een festival tot stand brengt, de productie van culturele goederen en het gebruik van het opgebouwde netwerk voor het delen van kennis, krijgt men een breder idee van de invloed van het festival. Hierdoor kan het festival beter ingezet worden als instrument om culturele doelen te behalen. De omvang van deze effecten wordt mede bepaald door de verbondenheid van het festival met de stad zelf.

Dit is iets wat duidelijk naar voren komt in het festivalbeleid van Rotterdam; de identiteit van de stad moet naar voren komen in festivals. Een van de festivals die dit het beste illustreert is het Motel Mozaïque festival. Dit door Stichting Motel Mozaïque georganiseerde festival beleefde zijn eerste editie in 2001 en is door zijn succes sindsdien een jaarlijks terugkerend evenement. Het is niet toevallig dat het festival juist in 2001 zijn start had. Rotterdam, Culturele Hoofdstad van Europa in 2001, kon initiatieven als deze goed gebruiken voor het behalen en waarmaken van deze titel. Dat het Motel Mozaïque festival verbonden is met de stad is te zien in het hoofdthema van het festival, gastvrijheid. Het doel is het organiseren van een weekend zoals je je vrienden ook zou ontvangen in de stad; “je laat ze de stad zien, neemt ze mee uit eten, winkelen, naar musea, muziek, theater en je biedt ze natuurlijk een slaapplek”, verduidelijkt Derrick Smittenaar, hoofd marketing & communicatie bij Stichting Motel Mozaïque. Naast vele performances, leiden de speciaal voor het festival georganiseerde gidsentochten bezoekers door de stad en laten ze interessante en creatieve initiatieven zien in Rotterdam. Aangezien het niet mogelijk is om in de binnenstad een camping op te bouwen, zoals bij sommige andere festivals wel het geval is, probeert de organisatie elk jaar op creatieve wijze slaapplekken te creëren. Afgelopen jaren hebben bezoekers onder andere kunnen overnachten in een werk van kunstenaar Joep van Lieshout, in de Rotterdamse tentoonstellingsruimte TENT en in het nhow Rotterdam, het hotel dat gevestigd is in gebouw De Rotterdam, ontworpen door OMA, waar ze in de ochtend op unieke wijze gewekt werden met optredens en ontbijt.

PERFORMANCE TIJDENS EEN VAN DE GIDSENTOCHTEN OP DE BOUWPUTTENROUTE VAN PARFUM DE BOEMBOEM

Door deze creativiteit staat het festival bekend als ontdekkingsfestival; het verrast door zijn activiteiten, optredens en artiesten die zowel uit Rotterdam als erbuiten komen. In twee dagen tijd kunnen bezoekers vele optredens uit verschillende kunstdisciplines ervaren, verspreid over de stad. Mede hierdoor introduceert het festival de bezoekers met creatief Rotterdam, een kant die vaak zichtbaar is voor de geïnteresseerde maar meer onder de oppervlakte blijft voor vele anderen. Dit betekent dat niet alleen bezoekers van buiten de stad Rotterdam op een andere manier leren kennen, maar ook de Rotterdammers zelf.

Het Motel Mozaïque festival verbindt mensen met de stad en haar creativiteit en maakt dit toegankelijker; het verlaagt de drempel om kunst te ervaren. 

Het Motel Mozaïque festival heeft dus niet alleen een connectie met de stad door de verschillende locaties waar het festival plaatsvindt, de gidsentochten, het aanbieden van een overnachting en de Rotterdamse acts, maar ook met de vele mensen uit de Rotterdamse culturele industrie die hierachter schuilgaan. De organisatie heeft een breed netwerk opgebouwd in Rotterdam door het organiseren van het Motel Mozaïque festival, wat heeft geleid tot een toename van culturele productie in Rotterdam. Een direct effect van het festival is het creëren van de al genoemde gidsentochten waarvoor Stichting Motel Mozaïque samenwerkt met enthousiaste Rotterdammers die de tochten samenstellen aan de hand van criteria gegeven door de organisatie. Ook heeft Stichting Motel Mozaïque verschillende andere festivals georganiseerd; Bazar Curieux, een eendaags festival met spraakmakende en experimentele acts en Fabrique Mozaïque, in samenwerking met de Wereldhavendagen, waarbij het rauwe industriegebied Verolme YVC Bolnes centraal stond. Hoewel dit geen direct effect is van het festival, heeft het Motel Mozaïque festival weldegelijk een invloed gehad op de organisatie van deze twee festivals door middel van zijn opgebouwde reputatie en netwerk.

Daarnaast heeft het festival ook een effect op het muziekaanbod in Rotterdam. Dat de stad geen grootschalig poppodium meer heeft, is iets wat gemist wordt door vele Rotterdammers. Een festival als het Motel Mozaïque festival vervult deze rol tijdelijk en trekt met het festival meer bezoekers en grotere artiesten naar de stad. Een voorbeeld hiervan is het optreden van de Schotse band Belle & Sebastian in 2011; zij gaven op het Motel Mozaïque festival hun enige Nederlandse optreden voor dat jaar. De samenwerking tussen Stichting Motel Mozaïque met andere culturele organisaties blijft niet bij het festival. In samenwerking met de Rotterdamse Schouwburg, de Doelen, LantarenVenster, Rotown en Bird organiseert Stichting Motel Mozaïque concerten waarmee de organisatie het aanbod hierin vergroot. Deze samenwerking heeft al geleid tot concerten van onder andere Blaudzun, Tori Amos, Bonnie ‘Prince’ Billy en The Kyteman Orchestra.

Netwerken, het produceren van culturele goederen en het delen van kennis zijn effecten die niet ‘gemeten’ worden door naar de economische effecten te kijken. Als een festival ingezet wordt met het doel kortstondige inkomsten te genereren, dan is het ook niet cruciaal om naar culturele effecten te kijken. Dat is het wel wanneer een festival ingezet wordt als instrument in de ontwikkeling naar een culturele of creatieve stad. Om deze effecten te vergroten is het belangrijk dat het festival een connectie heeft met de stad. Door een festival te verbinden met de stad bouwt het daadwerkelijk een culturele identiteit op in plaats van alleen een beeld. Het Motel Mozaïque festival is hier een goed voorbeeld van; het is verbonden met de stad, haar inwoners en haar culturele industrie en laat de al bestaande creativiteit in de stad zien maar produceert ook cultuur. Het festival past bij Rotterdam; het komt uit de stad zelf. Of zoals Smittenaar zegt: “Het is niet ons doel om Rotterdam te promoten, maar het is meer dat we van Rotterdam houden en daarom laten we het zien”.  En dat is precies de insteek die steden nodig hebben voor het creëren van blijvende cultuur.