Puntkomma is altijd op zoek naar vernieuwing en vernieuwing vind je, bijna per definitie, vooral in de jongerencultuur. In Rotterdam, jong en veelkleurig, is ‘urban’ een vaak gebruikte term om de nieuwe cultuur te beschrijven. Het is en blijft een moeilijk te vertalen of te definiëren begrip. Urban heeft historische wortels in de hiphop maar heeft zich inmiddels veel breder ontwikkeld. Urban kom je tegen in alle kunstdisciplines (muziek, dans, beeldende kunst, letteren, film), is nog lang niet zo zwaar geïnstitutionaliseerd als andere kunstvormen, is laagdrempelig en sociaal. In de wereld van de Rotterdamse kunst en cultuur kun je niet meer om urban heen. Urban is anders, toch? is de titel van een recente publicatie van Janny Donker die jarenlang en grondig de scene van de urban dance in Nederland onderzocht. Puntkomma sprak met de mensen van Xclusiv Company over dat ‘anders zijn’ in Rotterdam.

“Je ziet in allerlei dansgezelschappen de invloed van urban dance. Al die moderne, professionele academische dansgezelschappen hebben elementen van urban dance overgenomen. Deze trend volgen wij niet”, benadrukt Jason. “Waar moderne dansgezelschappen primair werken met modern of klassiek geschoolde dansers vertrekken wij vanuit de mogelijkheden die wij zien in onze doelgroep, de jongeren die vanuit de ‘straatdanscultuur’ een goede danser zijn en zich op hoog (artistiek) niveau willen door ontwikkelen. Wij gaan daarbij uit van de mogelijkheden van ons gezelschap én van deze talenten, waarbij wij in een direct contact met onze doelgroep blijven. Zo verankeren wij ons in het danslandschap en blijven vanuit onze roots de vernieuwing opzoeken.”

“Wij ontwikkelen urban dance verder vanuit de mogelijkheden en ontwikkelingen van onze makers en dansers. Juist dat samen bezig zijn en het samen creëren is typisch voor de geschiedenis en ontwikkeling van deze stroming. En uit die wereld komen we voort. Bij ons dus geen choreograaf die grotendeels zelfstandig de choreografie van de dans bedenkt waarna de andere dansers gedrild worden om ‘zijn’ pasjes na te doen. Ons werk komt direct voort uit onze kennis en ervaring om te werken met uiteenlopende dansers en met specifieke dansstijlen. Wij volgen sinds onze start, ver voordat urban dance mainstream werd, een heel ander leerproces. Juist dat collectief maken en ontwikkelen en vernieuwen willen we vasthouden.”

Niet dat de kennis van de academische dans in de organisatie geheel afwezig is. Voor een brede kijk op de eigen ontwikkeling is kennis van zowel urban dance als traditionele academische dans in de organisatie van Xclusiv Company aanwezig. Vandaar de keuze voor twee artistiek leiders die elk hun expertise in een van de twee dansvormen hebben, maar die zich ook in die van de ander hebben verdiept én zich breder hebben ontwikkeld. Het drietal ziet Xclusiv Company dan ook niet als een ‘gezelschap’ in de traditionele betekenis van het woord. Meer als een hybride gezelschap dat al die jaren in staat is gebleken om vanuit diversiteit te verbinden, vernieuwing na te streven én daartoe aan te zetten. Xclusiv Company kiest voor meerdere stijlen, voor uiteenlopende typen dansers, voor verschillende soorten locaties. Daarom zijn op dit moment crossovers met de traditionele academische dansgezelschappen voor Xclusiv niet zo belangrijk, maar niet per se uitgesloten. Het gezelschap werkt onder leiding van een artistieke leiding die een andere én bredere rol heeft dan artistiek leiders bij traditionele gezelschappen. De artistiek leiders van Xclusiv Company hechten veel waarde aan het collectief belang en aan ieders rol bij het creatieproces, aan het gezamenlijke resultaat.

Pyramide

Hoe ziet de wereld van urban dance er eigenlijk uit in Rotterdam, wil Puntkomma weten. “Wij zien de wereld van urban dance in Rotterdam als op zichzelf staande eilandjes. We zouden meer samenhang willen aanbrengen en met heel de urban keten toewerken naar een pyramide”, vult Osman aan. “De brede basis daarvan wordt gevormd door de vele groepen en organisaties die op wijkniveau met dans bezig zijn. Daarboven heb je onder andere het HipHopHuis waar goede dansers en docenten je kunnen helpen als je na het circuit van de wijkgebouwen verder wilt. Ook Future in Dance én enkele particuliere dansscholen zoals die van Noes Fiolet horen bij die tweede laag. Net als de mbo-opleiding van het Albeda en de hbo-opleiding van Codarts, waar je naar toe gaat als je in vier jaar een diploma wilt halen. In deze positie midden in de keten zitten ook verschillende crews met autodidacten die hoge ogen scoren in het battle-circuit. Wij hebben altijd als gezelschap de bovenlaag gefaciliteerd, waarmee wij met Xclusiv Company dan weer de volgende laag in de pyramide vormen. Onze positie boven in de keten is essentieel voor een verdere ontwikkeling van top urban danstalent. Wij ondersteunen vooral gevorderde dansers, die er deels hun brood mee willen en kunnen verdienen. En waar mogelijk ondersteunen wij ook de verdere ontwikkeling van talent van dansers die het vooral als een vrijetijdsbesteding zien. Dus ook getalenteerde jonge dansers die om allerlei redenen niet vier jaar naar het reguliere kunstvakonderwijs kunnen of willen zijn bij ons welkom.”

De doorstroming van het middenniveau mbo naar het hbo is momenteel niet groot. De docentenopleiding van het Rotterdamse Codarts, Hogeschool voor de Kunsten - waar Ingeborg haar opleiding als uitvoerend danser heeft  afgerond - biedt wel het vak ‘urban’ aan. Studenten die dat vak volgen komen tijdens hun stage of na de opleiding in het vrijetijdsonderwijs terecht waar vooral lesgegeven wordt in urban dansstijlen. Andere hbo-opleidingen bieden op het moment wel een echte afstudeerrichting ‘urban/contemporary’ aan, Rotterdam doet dat niet en dat is eigenlijk wel opvallend, voor zo’n multiculturele stad.

Dansers die autodidact zijn hebben soms wel een probleem. Voor een ‘autodidactische danser’ is niet alleen het hbo maar vaak ook het mbo niet bereikbaar of aantrekkelijk genoeg. Soms hebben zij niet het juiste diploma van het voortgezet onderwijs. Dan kom je ook niet op een mbo-instelling terecht, hoe getalenteerd je ook bent. “Voor urban toptalent is er een glazen plafond, zeg maar gerust een betonnen plaat waar je niet doorheen komt”, zegt Osman. “Die groep vinden wij belangrijk, het gaat om een uiteenlopende groep dansers die wij al jarenlang zelfstandig opvangen en in hun verdere ontwikkeling begeleiden. Deze dansers hebben de ambitie om bij een erkend professioneel urban dansgezelschap te werken waar zij voor hun talent erkend worden én zich verder kunnen ontplooien als urban danser of maker. Ze hebben niet de ambitie om bij andere  moderne dansgezelschappen te dansen, maar wij kunnen ze nog niet in dienst nemen. Hopelijk komt er met het volgende cultuurplan en na alle jaren inzet van ons gezelschap een verandering in deze ongelijkheid.”

“Dat is dus precies wat we beter zouden willen in Rotterdam”, zegt Osman. “We willen een betere doorstroming, ontwikkeling en behoud van urban toptalent. Wij stellen voor dat er gemeentelijk budget komt om jaarlijks zes tot acht dansers, volledig en normaal betaald, te laten werken bij ons dansgezelschap. Wat ons betreft zouden ook de opleidingen zich daarvoor meer open kunnen stellen en dansers naar ons gezelschap doorverwijzen.”

Oldskool en newskool

“Vergeleken met twintig jaar geleden”, zegt Jason, “is er wel wat veranderd in de wereld van de urban dance. Vernieuwing op basis van authenticiteit die er toen in overvloed was, is niet meer zo breed aanwezig. Wij zien nu veel mensen die de stijl van anderen kopiëren. Iedereen danst zo ongeveer hetzelfde.” Ingeborg vult aan:  “Dat komt volgens ons onder andere door YouTube en andere social media zoals Instagram; je kunt nu ieder ogenblik direct het werk én de ontwikkeling van anderen zien. Vroeger duurde het veel langer voordat je in de gaten had wat anderen maakten én wat hun ontwikkeling was, totdat je ze op de dansvloer of het podium tegenkwam. Hierdoor werd je minder beïnvloed door de ontwikkelingen van een ander en was je wat meer op je eigen creativiteit en fantasie aangewezen. Wij zijn met ons gezelschap altijd tegen die uniformiteit ingegaan. We vertrekken niet vanuit gestandaardiseerde mogelijkheden van onze dansers en dat maakt ons als gezelschap onvoorspelbaar en interessant. Diversiteit is onze grote kracht, we hebben een brede kennis van urban dansstijlen en we hebben de hele geschiedenis van de urban dance in Nederland meegemaakt. We zijn als enige Rotterdams urban dansgezelschap zowel oldskool als newskool, zoals dat in ons werkveld heet.”

Muziek

Xclusiv Company is een culturele organisatie die niet alleen met dans bezig is maar ook met muziek. Desgevraagd zegt het drietal dat muziek vroeger een zwaarder gewicht had; nu overheerst de dans in het activiteitenaanbod. Maar de wisselwerking met muziek blijft belangrijk en dan spreken we over funk, over muziek uit de jaren tachtig en negentig, over elektronische muziek. Muziek wordt gemaakt in de vorm van zelfstandige producties, maar muziek wordt ook gebruikt voor de dansproducties. Naast het lesgeven aan jonge producers én het maken van compositieopdrachten maken ze ook al jaren muziekmixen speciaal voor danscrews, dansdocenten, dansers en dansscholen, die aan (inter)nationale wedstrijden meedoen of een show moeten dansen.

Merken

Wie naar de website van Xclusiv Company gaat ziet een indrukwekkende lijst van samenwerkingspartners en van bedrijven waarmee de organisatie heeft gewerkt. Ondernemerschap zit in hun bloed, net als samenwerking met andere culturele organisaties en de scholen, zegt het drietal. Dat betekent niet dat ze van Xclusiv rijk geworden zijn: alle drie hebben ander betaald werk, maar hebben wel de passie en gedrevenheid om zich voor het gezelschap in te zetten en talent verder te helpen. Zo timmeren ze hard aan de weg om op den duur enkel met Xclusiv bezig te kunnen zijn. Ingeborg geeft voornamelijk les, naast haar werkzaamheden voor het gezelschap. Geld om bijvoorbeeld een betaalde kracht aan te stellen voor communicatie en marketing is er niet en Xclusiv Company is financieel nog niet in staat om als productieplatform zelfstandige makers op financieel gebied blijvend te ondersteunen. “De stap dat onze makers met onze productionele ondersteuning hun eigen weg gaan en een eigen ‘merk’ ontwikkelen of het ‘Xclusiv-merk’ dat wij hebben gecreëerd voortzetten, die stap hebben we nog niet gezet. Dat is wel ons toekomstbeeld, maar daarvoor ontbreekt het nog aan voldoende financiële middelen.”

“Wat we goed kunnen en veel doen is samenwerken met theaters, organisaties en scholen in Rotterdam. Met het Nieuwe Luxor Theater en in samenwerking met het Jeugdcultuurfonds zetten we nu urban danslessen op, lessen die uitmonden in verschillende presentatiemomenten op grote en kleine podia. Met Theater Zuidplein willen we samenwerken in het bereiken van een kleurrijke doelgroep die nog onvoldoende binding voelt met de wereld van kunst en cultuur. De diversiteit binnen die wereld vergroten, dat is iets waar ook wij al jaren voor pleiten. We willen nu ook in samenwerking met Theater Zuidplein deze doelgroep faciliteren in hun eigen behoefte aan kunst en cultuur. We zijn dan ook enorm benieuwd naar de mogelijkheden die het nieuwe kunstenpand op Zuid zal bieden. Met Theater Rotterdam hebben we ook goed contact en we werken toe naar een event, om samen een breder doelgroep te bereiken. We proberen met een van die theaters een sterke, vaste band op te bouwen, want volgens ons zal dat ten goede komen aan de doorstroming van top urban dansers en makers én aan de brede erkenning en zichtbaarheid van ons gezelschap. We vinden onszelf one of a kind in Rotterdam.”

‍