Rond twaalf uur op een vrijdag in november stap ik Showroom MAMA binnen, loop door de tentoonstellingruimtes naar een klein hok waar vier vrouwen gebogen zitten te werken achter bureautjes. Ariadne Urlus draait zich om als ze mijn stem hoort. De afspraak is haar door het hoofd geschoten. Zij heeft een onrustige tijd achter de rug. Haar moeder is plotseling overleden. Tegelijkertijd speelde er een sollicitatie bij de SKVR… maar ik ben welkom. In de expositieruimte ter grootte van twee huiskamers geeft zij onmiddellijk uitleg over de foto’s aan de wanden en de achtergrond van de kunstenaars. Ariadne Urlus is na Boris van Berkum en Nous Faes de derde directeur van Showroom MAMA.
Ariadne Urlus: “Mensen die bij Showroom MAMA binnen komen, hoeven niet eerst een boek te lezen. Waar andere presentatie-instellingen meer academisch zijn, theoretischer, daar is MAMA meer hbo, praktischer, visueler, meer gericht op de ervaring van het publiek en de kunstenaar. Wij zijn niet talig. Voor het discours zijn volop mogelijkheden bij Witte de With, bij Bak in Utrecht, de Appel in Amsterdam, of Stroom in Den Haag. Onze uitnodiging is: doe mee en ben je jong: word Rookie.”
Tijd geven
Onze kunstenaars zitten vroeg in hun carrière. De Zweedse internetkunstenaar Jonas Lund kreeg na zijn afstuderen bij het Piet Zwart Instituut hier in Rotterdam een opdracht van ons. Wij gaven hem de gelegenheid om nieuw werk te maken. Dat noemen wij praktijkverdieping. Wij geven tijd. Jonas mocht een solo-expositie maken met totaal nieuw werk. Daarna was Jonas overal welkom. Een nieuwe generatie krijgt hier toegang tot een kunstplatform.
Gekker
Dat productieaspect is echt MAMA, dat was bij Boris van Berkum, de eerste directeur, ook al zo. Boris was zeker gekker dan ik. Het was een andere tijd met een ander type kunst. Boris zocht een platform voor zijn eigen werk en dat van zijn eigen generatie. Wat wij delen is dat wij beiden kijken naar ontwikkelingen binnen de hedendaagse kunst die niet bediend worden door anderen als Witte de With of door gevestigde musea. Hij heeft veel affiniteit met wat ik heb gedaan, dat weet ik. Ik ben een dienstbare directeur aan de kunstenaars, aan de stad, aan de Rookies
Rookies
De Rookies? Dat zie ik als mijn bijdrage aan MAMA. Er zijn inmiddels drie trajecten: Rookies Junior, voor veertien- tot achttienjarigen. Rookies voor iedereen tussen de zestien en zesentwintig jaar. Tenslotte het verdiepende traject Rookies MA voor de meest ambitieuzen. We beginnen in januari voor de tweede keer met het Rookies Junior traject: Animated Youngsters, rondom gamecultuur. We werven deelnemers door klassen in het voortgezet onderwijs binnen te stappen en overal flyers en posters te verspreiden. Er is ook een website: www.animatedyoungsters.nl Opgeven kan nog! Vervolgens zijn er twee try-outs bij het HipHopHuis, waar naar verwachting wel honderd deelnemers op af komen. Uit die groep selecteren we rond de tien deelnemers die heel intensief een half jaar aan de slag gaan. Het resultaat is bijvoorbeeld een game. Rookies Junior krijgen inzicht in wie ze zijn en ontdekken hoe zij verder willen gaan op creatief gebied, bijvoorbeeld door een beroepsopleiding te volgen. Een enkeling stroomt door naar het Rookies MA traject. Daar krijgen vijf of zes Rookies de kans om een project, tentoonstelling of een publicatie uit te voeren, begeleid door de staf van MAMA en professionele kunstenaars. Rookies kijken achter de schermen en helpen ons met educatie, communicatie en research, ze werken mee in de opbouw van tentoonstellingen en zorgen dat we dagelijks open kunnen zijn. Naast alle bijzondere kunstenaars denk ik dat de Rookies mij het meest hebben geroerd. Zij zijn onze aanstormende talenten.
Clubje Ariadne
Mijn eerste leidinggevende functie kreeg ik in het dorpshuis in Neede in de Achterhoek. Mijn vader schilderde daar als amateur en mijn moeder was actief met weven en macramé. Ze waren betrokken als vrijwilligers, maakten het dorpshuis schoon en organiseerden er van alles. Mijn zusjes en ik brachten daar veel tijd door. Als dertienjarige stapte ik naar directeur Ad van Baal en vertelde dat ik een knutsel- en schilderclubje wilde gaan leiden. Hij vond dat goed, op voorwaarde dat ik zelf minimaal vijf deelnemers zou werven. Ik ronselde op de lagere scholen in Neede een groepje zesjarigen en stond vanaf dat moment met mijn clubje keurig in het rooster van het dorpshuis. Bij de jaarlijkse evaluatie bleken er regelmatig klachten van ouders binnen te zijn gekomen, want ik had kinderen bijvoorbeeld met nog natte ecolinetekeningen in hun tas naar huis laten gaan.
Flow
Als kind overschatte ik mijzelf, want ik hoorde van iedereen dat ik goed kon tekenen. Ik tekende vanaf mijn derde zeker twee uur per dag op losse papiertjes en met pen en potlood. Als een soort dagboekaantekeningen. Prinsesjes ook. Mijn moeder stimuleerde dat. Ze gaf complimenten en ze gaf cijfers voor mijn tekeningen. ‘Die heb je te snel gedaan,’ zei ze wel eens, die tekening kreeg dan een laag cijfer. Ze was hoofdzuster in het toenmalige streekziekenhuis in Lochem. Stoer en stevig. Opgeleid in het Havenziekenhuis in Rotterdam. In de vakantie logeerden wij altijd in Den Haag, waar ons gezin oorspronkelijk vandaan komt en bezochten altijd het Gemeentemuseum. Later volgde ik samen met mijn vader de schilderlessen in het dorpshuis, waar docenten van de AKI uit Enschede les gaven. Daardoor wist ik, dat ik ook naar een kunstacademie wilde.
Ver weg
Op mijn achtste kreeg mijn moeder een verkeersongeluk. Die stoere verpleegster, de spil van ons gezin, viel jaren weg door een hersenbeschadiging. Later, weer thuis, was alles anders. Kwetsbaar. Het maakte ons gezin hecht, maar het kreeg ook een tik. Tekenen betekende in die jaren mijn eigen veilige wereld. Ik herinner me goed, dat ik tekenend helemaal in een flow zat. Na mijn middelbare school wilde ik lekker ver weg van dat huis en koos voor de Sint Joost Academie in Breda. Het werd geen succes. Ik verloor mijn inspiratie en besloot, impulsief, te stoppen. Gelukkig kon ik, na een zomer mijn ouders te hebben verveeld, beginnen op de AKI in Enschede, waar toen de geweldige Sipke Huismans directeur was. Er was daar een vrijheid waarin ik mijn passie terug vond. Tegelijkertijd ontdekte ik dat ik helaas niet die grote kunstenaar ben; ik zag dat jaargenoten echt veel beter waren. Na mijn eindexamen besloot ik over te stappen naar de Erasmus Universiteit en belandde zo in Rotterdam.
Interactieve rondleiding
Bij Witte de With begon ik als weekendbaliemedewerker tijdens mijn studie. In 1993 kwam de motie Kuijper in de Gemeenteraad, waarmee het gemeentebestuur in Rotterdam educatie als taak verplicht oplegde aan alle culturele instellingen. Een kans, want ik mocht opeens mijn gang gaan met educatie. Voorbeelden bij anderen waren er niet. Belinda Hak kwam er bij als mijn assistent en samen vonden wij de interactieve rondleiding uit. Nu is dat een redelijk ingeburgerd aanpak. De kracht ervan zit in de rondleiders. Zij moeten zich de vraag stellen: ‘Wie is die ander tegenover jou en wat wil die persoon?’ Eerst deed ik ‘t zelf en ontwikkelde eigen materiaal. Later trainden wij de rondleiders in deze aanpak. Na mijn vertrek heeft Belinda de educatiefunctie verder uitgebouwd. In mijn tijd bij Witte de With had educatie een te geïsoleerde positie om de presentaties te kunnen beïnvloeden. Nu maakt bij die instelling educatie onderdeel uit van de staf.
Educatie
Een directeur van een culturele instelling hoort affiniteit te hebben met educatie. Niet om het zelf te doen, wel om er ruimte aan te geven. Ik zie te vaak dat een instelling iedereen, alle leeftijden en alle kennisniveaus wil bedienen. Daar ben ik het niet mee eens. Ik vind dat instellingen goed moeten overwegen welke doelgroepen aansluiten bij de inhoud van hun aanbod en goed moeten nadenken over de overdracht naar het publiek. Daar zit de educatie! Educatie is voor de allerjongsten tot en met de professionele wereld. Afhankelijk van ruimte, mensen en geld moet een culturele instelling zich daartoe verhouden. Aantallen worden steeds belangrijker. Jammer. Ik snap dat kosten per bezoeker niet te hoog mogen zijn, maar daarmee doe je intensievere leertrajecten niet altijd recht. Bij Witte de With doen ze het nog steeds heel goed. Zij richten zich met interessante en pittige seminars op jonge professionals, op universitaire studenten en academici. MAMA initieerde samen met Witte de With en TENT het educatieprogramma 100% Hedendaags voor leerlingen in het voortgezet onderwijs en het mbo over hedendaagse kunst en beeldcultuur. Leerlingen ronden hun bezoek af met een 100% Hedendaags workshop begeleidt door de Rookies van MAMA.
Kwetsbaar
Jaarlijks ontvangen wij in MAMA rond de twintigduizend bezoekers op honderdtwintig vierkante meter vloeroppervlak. De klappers komen van Art Rotterdam, festival De Wereld van het Witte de Withkwartier en de Museumnacht. We vinden het belangrijk om een breed publiek te betrekken bij ons programma. Het scheelt ons vierduizend mensen als de Museumnacht niet door gaat, maar daar is het laatste woord waarschijnlijk niet over gezegd. Voor de stad is het een prachtig event. Geld maakt ons kwetsbaar. Dat is altijd zo geweest. We zijn nu nog kwetsbaarder, omdat we bij de bezuinigingen van 2012 uit de Basisinfrastructuur van de rijksoverheid zijn gezet. In die BIS is de tijdsperiode waarover instellingen financiering ontvangen vier jaar. Bij de fondsen waar wij nu op zijn aangewezen is dat twee jaar en als je pech hebt slechts één jaar. Dat betekent dat de directeur heel veel subsidieaanvragen schrijft.
Alleskunner
Wij tonen hier bij MAMA jong talent uit binnen- en buitenland. Echt goed uit de afgelopen jaren vond ik de kunstenaar Ryan McNamara. In een klein internationaal circuit deed hij het al goed. Nooit eerder was hij in Nederland. Hij is een alleskunner, een kunstenaar-performer, die zijn eigen props, kleding, performance en zijn dans maakt. Voor ons heeft hij een heel nieuwe performance ontwikkeld en uitgevoerd. Dat trok een halve man en een paardenkop. Ik was teleurgesteld over de publieke belangstelling. Hij won nota bene de Performa 2013 prijs in New York met zijn internet ballet MEEM. Uit betrouwbare, geheime bron, hoorde ik dat er plannen zijn MEEM naar Nederland te halen in 2015. Dat lijkt me geweldig.
Handschrift
In Rotterdam vind ik mijn leeftijdsgenoot Jeanne van Heeswijk erg goed. Haar drive spreekt mij aan, want ik houd ervan als kunstenaars de wereld willen verbeteren. Een van de meest interessante aspecten vind ik dat werken die door anderen worden uitgevoerd, toch haar handschrift behouden. Zij werkte voor mijn tijd samen met Showroom MAMA aan het curatorentrainingsprogramma Mister Miyagi. Dat is nu Rookies MA. Bij deze een oproep aan Jeanne: neem contact op met mijn opvolger en kom weer Rookies begeleiden!
Nieuwe fase
Ik vind mezelf te oud worden voor MAMA. Mijn aanstelling bij de SKVR komt op een mooi moment en markeert een nieuwe fase. MAMA is de perfecte plek voor een jonge beginnende directeur. Er is gelukkig wat geld en er zijn miljoenen mogelijkheden. Mijn bestuur staat open voor vernieuwing met gevoel voor het specifieke gekke en stoute MAMA. • DM
Ariadne Urlus Geboren: 1964, Den Haag
